किल्ले घनगड
fORT
gHANGAD
ठिकाण – एकोले –
लोणावळा – रायगड – महाराष्ट्र – भारत
उंची – ९१४ मी.
(३००० फूट)
डोंगररांग – लोणावळा
प्रकार –
गिरिदुर्ग
जवळचे गाव –
एकोले
नेहमीप्रमाणे इंटरनेटवर
ट्रेक सर्फिंग करताना फेसबुकवर एक ग्रुप ‘ट्रेकर बग्स’ दिसला. जो त्या गडावर जाणार
होता, जो गड मी सुधागडवरून पाहिला होता आणि जो बऱ्याच दिवसापासून करण्याचे मनात
होते.
माझा ट्रेक
मोहिमेतला आठवा गड आणि बारावा ट्रेक!
किल्ले घनगड!
०८ एप्रिल २०१८
रविवार.
हा ग्रुप
माझ्यासाठी नवीन होता, पण गेल्याशिवाय ओळखीचा कसा होणार? म्हणून मग मी जायचे
ठरवले. फेसबुकवर ट्रेकर बग्स ग्रुपचं पेज आहे, त्यावरच त्यांचा संपर्क मिळाला.
लगेच त्यांना कॉल लावला आणि ट्रेकचे डीटेल्स विचारले. मग मी माझी ट्रेक फी भरून
टाकली आणि त्यांनी मग मला त्यांच्या व्हॉट्सअॅप ग्रुपमध्ये अॅड केलं. व्हॉट्सअॅपवरच
मग आम्हा ट्रेकमेट्सचं चॅटिंग सुरू होतं. मी आदल्या दिवशी पिक अपला कुठे यायचं, हे
विचारलं. ग्रुपची एक लीडर रसिका कुलकर्णी हीने रिप्लाय दिला, की पुण्यात राहणारे
नळ स्टॉपला भेटतील आणि पिंपरी-चिंचवडमध्ये राहणारे आकुर्डी स्टेशनजवळ भेटतील. नळ
स्टॉपवरून मी पिक अप करेन आणि आकुर्डीवरून
लीडर अक्षय क्षीरसागर पिक अप करेल.
रविवारी लवकर
उठून तयार झाले. आईने डबा बनवून दिला. सकाळी ०६.१५ पर्यंत नळ स्टॉपला भेटायचं
होतं, कॅब पकडून मी नळ स्टॉपला वेळेत पोहोचले. पुण्यातल्या ग्रुपला पिक अप करणारी
लीडर रसिका कुलकर्णी तिथे आधीच पोहोचली होती. तिला जाऊन भेटले. मी धरून ६-७ जण
तिथे आले होते. आम्ही सगळे ट्रेकसाठी बुक केलेल्या बसची वाट पाहात होतो. जवळपास १
तासाने बस आली. रसिका त्या बस ड्रायव्हरला कॉलवर कॉल करत होती. एकदा तर तो
म्हणाला, “मला उठायला उशीर झाला आहे, तर मला थोडा उशीर होईल यायला.” रसिकाला
त्याचा खूप राग आला होता आणि आमच्यासाठी वाईट वाटत होतं, की आम्हाला इतका वेळ वाट
पाहायला लागत होती. मग आम्ही तिला म्हणालो. “असं होतं कधी कधी. त्यात तुझी काय चूक
आहे.” बसला यायला ०७.३० वाजले आणि मग आम्ही लगेचच बसमध्ये बसून निघालो. आमची बस
पुढे आकुर्डी स्टेशनजवळ उभे असणारे आमचे बाकीचे ट्रेकमेट्सना घेऊन पुढे जाणार
होती. पाउण तासात आम्ही आकुर्डीला पोहचलो. तिथे उभे असणारेही आमच्याप्रमाणे वाट
पाहून कंटाळले होते. बसला उशीर झाल्यामुळे २ जण कॅन्सल झाले होते, त्यामुळे लीडर
अक्षयलाही ड्रायव्हरचा राग आला होता, पण आता ट्रेक असल्यामुळे तो ड्रायव्हरला
काहीच बोलणार नव्हता. ट्रेक संपल्यावर मात्र तो याचा जाब विचारणार होता. पण या
घटनेमुळे आम्ही ट्रेकमेट्स पेशन्सच्या परीक्षेत पास झालो होतो, कारण आम्ही खरे
ट्रेकर्स होतो आणि आमचं ट्रेकवर खूप प्रेम होतं, हे सिद्ध केलं होतं आम्ही. २ तासात
आमची बस घनगडजवळ असलेल्या एकोले गावात पोहोचली. तिथेच एका घरात आम्ही सगळ्यांनी
नाश्ता केला आणि काही वेळातच आमचा घनगड ट्रेक सुरू झाला.
खालूनच मी गडाचा
एक मस्त फोटो काढला. खालून खूप सुंदर दिसत होता गड. गड चढायला खूप सोपा आहे. मुळशी
धरणाच्या पश्चिमेला असलेल्या मावळाला ‘कोरसबारस’ मावळ
म्हणतात. याच मावळात येणारा हा घनगड आड बाजूला असलेला छोटेखानी किल्ला आहे. लोणावळ्याच्या
परीसरात असल्यामुळे मुंबई-पुण्याहून एका दिवसात हा किल्ला पाहून परत येता येते.
प्राचीन काळापासून कोकणातल्या बंदरांमध्ये उतरणारा माल घाटावरील बाजारपेठांमध्ये
आणला जात असे. या मार्गांचे रक्षण करण्यासाठी बंदरापासून बाजारपेठेपर्यंत
किल्ल्यांची साखळी बनवलेली असे. कोकणातील पाली गावातून घाटमाथ्यावरील
लोणावळा-खंडाळा परीसरात येण्यासाठी प्राचीन काळापासून दोन घाटमार्ग आहेत. पहिला
आहे, पाली - सरसगड - ठाणाळे लेणी - वाघजाई घाट - तैलबैला – कोरीगड आणि दुसरा आहे, पाली
- सरसगड - सुधागड - सवाष्णीचा घाट - घनगड – तैलबैला - कोरीगड. घनगड
किल्ल्याबद्दल इतिहासात फारसा उल्लेख आढळत नाही. या किल्ल्याचा उपयोग टेहळणीसाठी व
कैदी ठेवण्यासाठी केला जात होता.
एकोले गावातून मळलेली पायवाट किल्ल्यावर जाते. गावातील हनुमान
मंदिराच्या विरुध्द बाजूस (रस्त्याच्या डाव्या बाजूला) गडावर जाणारी पायवाट आहे. या
पायवाटेने १० मिनिटे चढून गेल्यावर उजव्या बाजूला एक वाट झाडीत जाते. येथे पूरातन
शंकर मंदिराचे अवशेष आहेत. त्याचबरोबर शिवपिंड, नंदी, वीरगळ
व काही तोफगोळे पाहायला मिळतात. हे मंदिराचे अवशेष पाहून पुन्हा मुळ पायवाटेवर
येऊन वर चढून गेल्यावर ५ मिनिटात आपण गारजाई देवी मंदिरापाशी पोहोचतो. या
मंदिराच्या दरवाजाच्या डाव्या बाजूच्या भिंतीत शिलालेख कोरलेला आहे. मंदिरात
गारजाई देवीची मूर्ती व इतर मुर्त्या आहेत.
मंदिरासमोर दिपमाळ आहे. बाजूला काही वीरगळ पडलेले आहेत. मंदिरापासून
वर चढून गेल्यावर ५ मिनिटात आपण पूर्वाभिमुख प्रवेशव्दारातून किल्ल्यात प्रवेश
करतो. प्रवेशव्दारासमोर कातळात कोरलेली गुहा आहे. यात ४-५ जणांना राहाता येईल,
इतकी जागा आहे. प्रवेशव्दारातून आत आल्यावर डाव्या बाजूस एक प्रचंड मोठा खडक,
वरच्या कातळातून निसटून खाली आलेला आहे. हा दगड कातळाला रेलून उभा राहिल्यामुळे
येथे नैसर्गिक कमान तयार झालेली आहे. या कमानीतून पुढे गेल्यावर वरच्या बाजूस
कातळात कोरलेली छोटी गुहा आहे. तिथे
आम्ही थोडा वेळ थांबलो. तिथे छान फोटो निघाले. गुहेच्या खालून
पुढे गेल्यावर एक अरूंद निसरडी पायवाट कातळकड्याला वळसा घालून पुढे जाते. या वाटेच्या
शेवटी कातळात कोरलेले टाके पाहायला मिळते. ते पाहून परत प्रवेशव्दारापाशी यावे.
प्रवेशव्दाराच्या डाव्या बाजूला १५ फुटाचा कडा आहे. या ठिकाणी पूर्वी पायर्‍या
होत्या. त्या इग्रजांनी सुरुंग लावून उध्वस्त केल्या आहेत. येथे आता लोखंडी शिडी
बसवलेली आहे. शिडीच्या शेवटच्या पायरी समोरच कातळात कोरलेले टाके आहे. यातील पाणी
गार व चवदार असून बारमाही उपलब्ध असते.
गडाच्या वरती बांधलेल्या
या लोखंडी शिडीवरून खूपच सांभाळून चढावे लागते, कारण थोडी रिस्की आहे. आमचा लीडर
अक्षय आधी शिडीवरती चढून शेजारी एका ठिकाणी उभा राहिला, म्हणजे आम्ही शिडी
चढल्यानंतर आमचा हात धरून आम्हाला पुढे जाण्यासाठी मदत करता यावी. मग आम्ही एक-एक
जण शिडीवरून चढून डावीकडून बाजूला गडाच्या माथ्याजवळ जाऊन थांबलो. तिथेच आम्ही उभे
राहून अक्षयसोबत शिवस्तुतीची घोषणा केली आणि माथ्यावर जायला निघालो.
शिडी चढून गेल्यावर कड्याला लागून कातळात कोरलेल्या पायर्‍यांची
पायवाट लागते. या वाटेने पुढे गेल्यावर आपण घनगड व बाजूचा डोंगर यामधील खिंडीच्या
वरच्या भागात पोहोचतो. या ठिकाणी कातळात कोरलेली एक गुहा आहे. हिचा उपयोग टेहळणी
करण्यासाठी होत असे. गुहेच्या पुढे पाण्याची ४ कोरलेली टाकी आहेत. त्यातील पहिली २
खांब टाकी आहेत. तिसरं जोड टाके आहे. चौथं टाके छोटं असून त्यातील पाणी
पिण्यायोग्य आहे. येथून १५ पायर्‍या चढून गेल्यावर आपण पूर्वाभिमुख प्रवेशव्दारातून
किल्ल्याच्या माथ्यावर प्रवेश करतो. किल्ल्याचा माथा छोटा आहे. प्रवेशव्दाराच्या
उजव्या बाजूला असलेल्या पायवाटेने थोडं पुढे गेल्यावर कोरडं पडलेलं पाण्याचं टाक
आहे. त्याच्या वरच्या बाजूला पायर्‍या असलेलं पाण्याचं टाक आहे. यातील पाणी
पिण्यायोग्य आहे. पुढे डोंगराच्या टोकाला वास्तूचे अवशेष आहेत. गडमाथ्यावर
झेंड्याच्या आजूबाजूला वास्तुंचे अवशेष आहेत. प्रवेशव्दाराच्या डाव्या बाजूला
प्रचंड मोठा बुरुज आहे. त्यात तोफेसाठी झरोके आहेत. हा बुरुज पाहून
प्रवेशव्दारापाशी आल्यावर आपली गडफेरी पूर्ण होते. किल्ल्यावरून सुधागड, सरसगड
आणि तैलबैलाची भिंत हा परिसर दिसतो. तैलबैलाच्या दोन सुळक्यांची जोडी काय सुंदर दिसते! नेहमी
घनगड ट्रेकमध्ये तैलबैला पण सामील असतो,
पण “आत्ता खूप ऊन असल्यामुळे तैलबैला सामील नाही”, असे लीडरने सांगितले. त्यामुळे
नेहमीप्रमाणे माझ्या ट्रेकमध्ये काहीतरी अपूर्ण राहीलच. पण त्या अपूर्णतेतही
पूर्णता जाणवते. तसेच नाणदांड घाट, सवाष्णीचा घाट, भोरप्याची
नाळ या कोकणातील घाटवाटाही दिसतात.
मग आम्ही पूर्ण
गड फिरून शेवटी झेंड्याजवळ जाऊन ग्रुप फोटो काढले. समोरच काही वेळानंतर आम्ही परत
त्याच शिडीच्या मार्गाने खाली असलेल्या गुहेत आलो आणि तिथे आम्ही जेवण केलं. जेवण
झाल्यावर थोडा वेळ तिथेच बसलो, भरपूर फोटो काढले, गप्पा, मजा-मस्ती करून आम्ही गड
उतरायला सुरुवात केली. अर्धा तासातच आम्ही खाली आलो. मग थोडा वेळ खाली येऊन एका
ठिकाणी बसलो आणि काही वेळानंतर बसमध्ये बसलो. मग आमची बस थोड्याच वेळात पुण्याकडे
निघाली.
आजूबाजूला
वेगवेगळ्या सुंदर गडांची रांग असणारा, छोटा पण सुंदर असा –
किल्ले घनगड!
पुन्हा भेटूया
अशाच एका साहसी वळणावर
तोपर्यंत
अलविदा!
No comments:
Post a Comment